De rechten van het onterfde kind: houd er rekening mee!

28 februari 2022 | Door:  Joanne Grooten-Mengers

Onze vermogens en de vererving hiervan na ons overlijden, is iets dat ons mensen bezig kan houden. Het is een heel persoonlijke aangelegenheid, waarbij je vrij bent om je eigen keuzes te maken. Echter aan deze vrijheid zit ook een zekere grens. 

Hoewel vermoedelijk niemand op voorhand het voornemen heeft om zijn of haar kind te onterven, kunnen er toch situaties ontstaan waardoor je wel besluit dit te doen. En besluit je dat te doen, waar moet je dan rekening mee houden? 

In dit artikel zal ik ingaan op de gevolgen van onterving van een kind en daarmee de rechten van het onterfde kind. Overigens zonder hierin binnen de grootte van dit artikel uitputtend te kunnen en willen zijn. 

Allereerst geldt dat jouw kind op grond van de wet automatisch ook jouw erfgenaam is. Wil je niet dat jouw kind van jou erft? Dan kun je dit in een testament laten vastleggen. 

Ontvangt jouw kind, als het onterft is, dan helemaal niets meer? 

Jouw kind behoudt, ook als het onterfd is, altijd het recht op een deel van jouw nalatenschap, de zogeheten legitieme portie. De legitieme portie is de helft van wat jouw kind normaal zou hebben geërfd op grond van de wet (zijn of haar erfdeel). Het kind moet zich binnen vijf jaar na overlijden hierop beroepen.  

De legitieme portie is altijd een geldbedrag, dat door de erfgenamen aan het onterfde kind moet worden uitbetaald. Het onterfde kind kan dus geen spullen opeisen. 

Een voorbeeld ter illustratie: de legitimaire massa 

Ok, de legitieme portie dus. Dit betreft de helft van het wettelijke erfdeel. En meer niet, toch? 

In onderstaand voorbeeld illustreer ik een situatie, die anders uitpakt dan je wellicht zou verwachten: 

Vader en moeder zijn gehuwd en hebben twee kinderen, een zoon en een dochter. Moeder is onlangs overleden. In haar testament staat beschreven dat haar nalatenschap gelijkelijk wordt verdeeld tussen haar man en haar twee kinderen, waarbij de kinderen voor de grootte van hun erfdeel een vordering op hun vader kregen. Vader krijgt een zogenoemde overbedelingsschuld aan zijn twee kinderen. Deze situatie komt in de praktijk vaak voor. De vader in dit voorbeeld kan zich op deze manier financieel goed blijven redden, hetgeen wellicht lastiger is indien hij de erfdelen aan zijn twee kinderen direct had moeten uitbetalen. Over deze vorderingen moet jaarlijks rente worden berekend. Daarnaast zijn er nog een aantal flexibele elementen opgenomen in moeders testament (o.a. een opvul- en afvullegaat).  

In dit gezin ontstaat helaas kort na overlijden van moeder ruzie, waardoor vader het contact met zijn zoon verbreekt. In vervolg hierop en met pijn in zijn hart stapt vader naar de notaris. Hij laat in zijn testament vastleggen dat hij zijn zoon onterft. 

Ondertussen is het aan vader om de nalatenschap van moeder te verdelen conform haar laatste wil en de aangifte erfbelasting in te (laten) dienen. Door gebruik te maken van de flexibele elementen in moeders testament zorgt vader ervoor dat het erfdeel van de zoon zo laag mogelijk wordt. Zo hoeft er straks bij overlijden van vader minder aan zoon te worden uitbetaald. Let wel: dit erfdeel mag nooit kleiner worden dan de legitieme portie (de helft van het wettelijk erfdeel). 

Vervolgens schenkt vader tot aan zijn overlijden nog eens € 400.000 aan zijn dochter. Dit doet hij met de gedachte en als doel het bedrag (de legitieme portie), waar de zoon bij zijn overlijden aanspraak op kan maken, te verkleinen.  

Drie jaar later overlijdt vader: 

• vermogen vader bij overlijden                                                 € 900.000 
• af: overbedelingsschuld vader aan zoon en dochter  € 300.000-  
• saldo nalatenschap                                                                         € 600.000 

Waar heeft de onterfde zoon nu recht op? 

1. Allereerst heeft de zoon recht op uitbetaling van het erfdeel, zoals vastgesteld bij overlijden van  moeder. Dit erfdeel bedraagt € 150.000, namelijk de helft van de overbedelingsschuld van vader. 

2. Vervolgens moet de legitimaire massa worden bepaald. De legitimaire massa is het bedrag waarover de legitieme portie wordt berekend.  

De legitimaire massa bestaat in dit voorbeeld uit: 

• de nalatenschap                                              € 600.000 
• de schenkingen aan de dochter (!!!)    € 400.000 
• totaal legitimaire massa                         € 1.000.000 

De zoon heeft recht op 1/4 deel van deze € 1.000.000, namelijk € 250.000. 

Conclusie is dat van het vermogen bij overlijden vader van € 900.000 er maar liefst € 400.000 (€ 150.000 + € 250.000) naar de onterfde zoon gaat. Dit is bijna de helft van vaders vermogen en in ieder geval niet hoe vader zich het had voorgesteld. 

Tot slot

Voor bovenstaande situatie zijn zeker oplossingen aanwezig! Hoe dan ook: het verdelen van een nalatenschap kan, omdat een testament vaak vele flexibele elementen bevat, leiden tot diverse uitkomsten. 

Bedenk goed wat jouw wensen zijn, voordat je deze vast laat leggen. En nog belangrijker, laat ook eens berekenen wat de gevolgen zijn van jouw testament op het moment dat jij komt te overlijden. Zo kun je verrassingen voorkomen en ervoor zorgen dat jouw vermogen conform jouw wensen wordt verdeeld. Neem hiertoe gerust eens contact met mij op.