‘Met deze energieprijzen móet je iets doen’

20 december 2022 | Door:  Martijn Snijders

Energiebesparing. Het wás altijd al een actueel onderwerp, maar met de huidige tarieven voor gas en elektra is het nóg verleidelijker om het verbruik te minderen. Wat doen collega-melkveehouders om hun energienota iets vriendelijker te maken? We peilen de stemming op twee verschillende bedrijven. VOF Melmerland in Kampen heeft dit jaar grote stappen gezet om van het gas af te komen. De maatschap Pasman in Dalfsen heeft door de jaren heen al voorgesorteerd op energiebesparing en liet dit jaar nog een energiescan uitvoeren.

Anco de Munnik is assistent accountant bij Alfa in Zwolle. Net als vele melkveehouders liet hij het dak al vol leggen met zonnepanelen. Nog dit jaar komt er een opvallende duurzame maatregel bij: warmte uit melk halen. Anco: “Ons energiecontract liep af en met deze prijzen móet je iets doen. Sinds april wonen wij op het bedrijf en mijn ouders hebben er een tweede woning. We wilden een gasleiding naar hun huis laten leggen, maar toen ontdekte ik Milk2Heat. Dat is precies wat we moesten hebben, gezien de grootte van het bedrijf en de warmte die vrijkomt.”

Het Milk2Heat-concept haalt restwarmte uit de melk, die wordt gebruikt voor het verwarmingssysteem. “Het is een simpel systeem. Ik denk dat het op negentig procent van de bedrijven perfect past. De melk gaat langs de voorkoeler en komt met een temperatuur van vijftien graden in de melktank. Daar wordt de melk tot vier graden terug gekoeld. Met de warmte van de koelmachine kunnen we water tot veertig, vijftig graden opwarmen. De woning van mijn ouders heeft vloerverwarming en die kunnen we er volledig mee verwarmen.”

Melkrobots

‘Voorwaarde’ voor de toepassing van het systeem is dat huizen goed zijn geïsoleerd en vloerverwarming hebben, weet Anco. “Onze huidige woning heeft nog geen vloerverwarming, maar het is wel de bedoeling om die woning op het systeem aan te sluiten. Inmiddels zijn we aan het kijken of we het huis met 40 graden kunnen verwarmen. Zoals het nu lijkt gaat dat lukken en kunnen we al vroegtijdig op het Milk2heat systeem worden aangesloten. De cv ketel slaat dan alleen bij koude dagen nog aan. Dit zal een forse besparing op het gas verbruik zijn.  Wij hebben het voordeel dat we melkrobots hebben en dus de hele dag door warmte hebben. Heb je een melkput, dan heb je twee keer op een dag heel veel warmte en moet je met grote voorraadvaten gaan werken.

Daarnaast wordt er nog een warmtepomp op het systeem aangesloten. Deze kan verwarmen tot 60-70 graden met een efficiëntie van 1-4. Dit houdt in dat er met 1 kWh elektra, 4 kWh warmte wordt gemaakt. De warmtepomp is er dan ook om de boilers van warmer water te voorzien, aangezien de boilers 1 op 1 verwarmen.

Gratis warmte

Opvallend misschien voor een assistent accountant, maar veel berekeningen over terugverdientijden kwamen er niet aan te pas. “We hebben het letterlijk op de achterkant van een sigarendoos uitgerekend. Uiteindelijk is het de gratis warmte die ons over de streep heeft getrokken, niet of de investering nu in twee of in vier jaar is terugverdiend. Gezien de huidige energieprijzen gaat het toch wel relatief snel. Bij ons was het toch wel een forse investering met  50 duizend euro. Wel zit daar de prijs van een warmtepomp al in.

Het grote voordeel in deze tijd is dat de overheid op dit gebied dan wel achter je staat. Zo zijn er verschillende mogelijkheden om de investeringen nog interessanter te maken. Op het Milk2heat systeem zit EIA van 45,5%. Op de warmtepomp kun je kiezen uit EIA of een eenmalige subsidie van € 3.150,-.

Ook ligt het dak vol met zonnepanelen die stroom gaan terug leveren aan het net. “Eind van het jaar moeten we nul op de meter hebben. We hebben ook een nieuwe meterkast zodat we goed kunnen monitoren waar de stroom heen gaat. We zouden nog aan een accu kunnen denken voor de opslag van elektriciteit maar die is in verhouding nog te duur.”

Zonnepanelen in twee series

Aan de Kreuleweg in Dalfsen staan 55 melkkoeien op stal. Wim en Gerda Pasman hebben er 24 hectare grond in eigendom bij, naast een kleine 9 die wordt gehuurd. Het echtpaar is al in 2013 begonnen met het verduurzamen van het melkveebedrijf, kijkt Gerda terug. “We hebben in 2013 en in 2017 in twee series 184 zonnepanelen op het dak van de stal laten leggen. Ook de melkmachine hebben we vervangen. In 2017 is er een A3 Next neergezet met een frequentiegestuurde motor die minder energie verbruikt. En we halen sinds een jaar of twee ook warmte uit de melk waardoor de melk al gedeeltelijk gekoeld de melktank in gaat. De warmte die in de koelmachine vrijkomt, gaat door de boiler heen om het water te verwarmen.”

Energiescan uitvoeren

Met die aanpassingen was het eind nog niet bereikt. Gerda, verantwoordelijk voor de administratie van het bedrijf (“maar ik kan ook Wim zijn taken overnemen”): “We wilden nog meer stappen zetten om energie te besparen. Onze bedrijfskundige Gerrit Pullen kwam met het idee om een energiescan door een erkende adviseur uit te laten voeren, daar kun je ook nog een financiële tegemoetkoming voor krijgen. We wilden weleens inzicht krijgen in de dingen die nog rendabel zijn om te doen. Wat kunnen of willen we nog doen?”

Te kleine investering

Aan de hand van het rapport neemt een elektrische boiler in de stal nu de plaats in van de gasboiler. Bij die investering - rond de drieduizend euro - zal het blijven. Noodgedwongen, zegt Gerda. “We hadden ook een elektrische voeraanschuiver op het oog. Dan hoef je dat niet langer meer met de shovel te doen. Daar hebben we subsidie groen economisch herstel voor aangevraagd, maar omdat de investering te klein is voldoe je daar niet aan. En wil je subsidie krijgen voor led-verlichting, dan moet je ook de armaturen vervangen. Dat vind ik jammer, want de hoeveelheid energie die je verbruikt vermindert niet als je nieuwe armaturen installeert.”

Wat is nog verantwoord?

Wim is 61, Gerda 60. De twee hebben geen opvolgers. Wel een dochter (34) en een zoon (31) ‘die altijd bereid zijn bij te springen’ maar andere carrièrekeuzes hebben gemaakt. “We zijn wel bezig met onze toekomstplannen. Wat is nog verantwoord om te doen en wat niet meer? We hebben nog een mestscheider die we elektrisch zouden kunnen laten draaien. Nu staat er een trekker voor, die gasolie verbruikt. Qua leeftijd hebben we wel wat dingen wat makkelijker gemaakt, we zijn wat geminderd in vee. De melkrobot erbij is ook fijn.”

Houtkachel

“Of wij energiebewust zijn? Met deze gasprijzen ga je wel anders met energie om. Die zonnepanelen hadden we heel snel terugverdiend. En nu die gasboiler is vervangen gebruiken we veel minder gas. In de woning hebben we een houtkachel. Ja, dan heb je iets meer last van fijnstof. Maar de keren dat wij de kachel aan doen zijn minimaal.”

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Energie verbruik melkveehouderij

De energiekosten lagen de afgelopen jaren gemiddeld genomen op een niveau van € 0,84 per 100 kg melk, oftewel € 8.400,- op een gemiddeld bedrijf met 1 mln kg melk. Dit is in 2022 tot en met het derde kwartaal doorgestegen naar € 1,33 per 100 kg melk.

Periode Q4 2021 t/m Q3 2022

Energieverbruik melkveehouderij afgelopen 5 jaar

Eenvoudig toepasbare energiemaatregelen

• Controleer geregeld de werking van de (melk)machine en laat tijdig onderhoud plegen.
• Houd de ruimte waar de condensor of de compressor staat zo fris mogelijk; zorg voor voldoende ventilatie in de melkkamer.
• Bij het melken gebruikt vooral de vacuümpomp energie. Bij een pomp met frequentieregeling levert de pomp precies het vacuüm dat op het moment nodig is. Alleen tijdens het spoelen is de volle capaciteit vereist.
• Het plaatsen van een tussenmeter kan in veel gevallen inzicht geven in het gebruik van een specifiek apparaat. De investering is beperkt tot 150 tot 250 euro. Laat je apparatuur installeren, vraag dan direct aan de leverancier om zo’n tussenmeter te plaatsen. De installatie gaat dan in één moeite door.
• Indien er melkrobots aanwezig zijn, is het verstandig om een frequentieregelaar te plaatsen per robot. Als de robot niet wordt gebruikt gaat deze eerder in slaapstand. Op jaarbasis kun je daarmee veel energie besparen. Vraag je dealer naar de mogelijkheden. 

Aanvullende investeringen om nog meer energie te besparen 

• Een voorkoeler verlaagt de temperatuur van de melk; de koelmachine hoeft daardoor minder werk te verzetten. De voorkoeler is gemakkelijk te plaatsen. Met de vrijgekomen warmte kan water worden opgewarmd voor bijvoorbeeld het bedrijf of het woonhuis.
• Zijn er zonnepanelen geïnstalleerd, kies dan voor een zonneboiler. Die bespaart energie wanneer de zon schijnt. Er hoeft geen stroom van het net worden afgenomen, waardoor de zonnepanelen extra efficiënt werken. Wel wordt de boiler in de avonden en nachten niet meer gevoed door de zonnepanelen. Dan ben je nog steeds afhankelijk van netstroom, tenzij je energie opslaat in een accu.
• Warmteterugwinninginstallaties (wtw’s)zijn vrij nieuw. Het zijn multifunctionele installaties die de warmte die vrijkomt bij het koelen van de melk gebruiken om water tot 40-50 °C te verwarmen. Dit water hoeft door de boiler of geiser nog maar 30-50 °C extra verwarmd te worden (de eindtemperatuur ligt vaak rond de 80-90 °C). Koeling via de condensor van de wtw is efficiënter dan koeling via de ventilatoren van de koelmachine. Wel nemen de installaties relatief veel plaats in de melkkamer in. Ook vraagt het installeren enige tijd.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________